بررسی تأثیر اندازه شرکت حسابرسی و تخصص حسابرس به عنوان شاخص‌های کیفیت حسابرسی بر مدیریت سود

نويسنده: محمد علی صالحی / کارشناس ارشد حسابداری و مدیر مالی و منابع انسانی شرکت زغالسنگ طبس احیاءسپاهان
چکیده
یکی از معیارهای مهمی که برای برآورد قدرت سودآوری شرکت، پیش‌بینی سودهای آینده و ریسک‌های مربوط به آن و همچنین ارزیابی عملکرد مدیریت استفاده می‌شود، سودهای جاری و گذشته شرکت است. سود نیز خود متشکل از اقلام نقدی و تعهدی است و اقلام تعهدی سود تا حدود زیادی در کنترل مدیریت هستند و می‌تواند برای بهتر جلوه دادن عملکرد شرکت و افزایش قابلیت پیش‌بینی سودهای آینده در اقلام تعهدی سود دست برده و به اصطلاح امروزی سود را مدیریت کند. از سوی دیگر هدف حسابرسان، حفاظت از منافع سهامداران در مقابل تحريفات و اشتباهات با اهميت موجود در صورت‌هاي مالي است. حسابرسان به منظور حفظ اعتبارحرفه، شهرت حرفه‌اي خود و اجتناب از دعاوي قضايي عليه خود، به دنبال افزايش کيفيت حسابرسي هستند. بر این اساس هدف اصلی در اين پژوهش بررسي رابطه بين کيفيت حسابرسي و مديريت سود درشرکت‌هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می‌باشد که جهت تعيين کيفيت حسابرسي از دو معيار اندازه شرکت حسابرسی و تخصص حسابرس و به منظور محاسبه مديريت سود از مدل تعديل شده جونز استفاده شده است. جهت آزمون فرضيه‌ها از روش تجزیه و تحلیل داده‌های تلفیقی با تکنیک PLS با استفاده از نرم افزارEviews6 استفاده شد. نتايج نشان مي‌دهد که بين اندازه شرکت حسابرسی و مديريت سود، رابطه معني‌داری وجود ندارد در حالی که  بين تخصص حسابرس و مديريت سود رابطه مثبت و معني‌دار وجود دارد.
واژه‌های کلیدی :کيفيت حسابرسي، اندازه شرکت حسابرسی، تخصص حسابرس و مديريت سود
1-    مقدمه
يكي از اقلام صورت‌هاي مالي كه به عنوان معيار ارزيابي عملكرد و توانايي سودآوري واحد انتفاعي مورد توجه قرار مي‌گيرد، سود خالص مي‌باشد. اما محاسبه سود خالص يك واحد انتفاعي متأثر از روش‌ها و برآوردهاي حسابداري است. اختيار عمل مديران در استفاده از اصول تحقق و تطابق، برآورد و پيش‌بيني و همچنين اعمال روش‌هايي نظير تغيير روش ارزيابي موجودي كالا، استهلاك سرقفلي، هزينه جاري يا سرمايه‌اي تلقي كردن هزينه‌هاي تحقيق و توسعه و تعيين هزينه مطالبات مشكوك‌الوصول از جمله مواردي هستند كه مديران مي‌توانند از طريق اعمال آن‌ها، سود را تغيير دهند. از يك طرف به دليل آگاهي بيشتر مديران از وضعيت شركت، انتظار مي‌رود به گونه‌اي اطلاعات تهيه و ارائه شود كه وضعيت شركت را به بهترين نحو منعكس كند. از طرف ديگر بنا به دلايلي نظير ابقاء در شركت، دريافت پاداش و …، مديريت واحد انتفاعي خواسته يا ناخواسته ممكن است با دستكاري سود، وضعيت شركت را مطلوب جلوه دهد. تحت چنين شرايطي سود واقعي با سود گزارش شده در صورت‌هاي مالي مغايرت داشته و رويدادي تحت عنوان مديريت سود رخ داده است. (نمازی و همکاران، 1390)
به طور کلي هدف حسابرسان، حفاظت از منافع سهامداران در مقابل تحريفات و اشتباهات با اهميت موجود در صورت‌هاي مالي است. حسابرسان به منظور حفظ اعتبار حرفه، شهرت حرفه‌اي خود و اجتناب از دعاوي قضايي عليه خود، به دنبال افزايش کيفيت حسابرسي هستند. در اين ميان انگيزه‌هاي مديران در جهت اعمال منافع شخصي خود در کيفيت سود، مانع از رسيدن حسابرسان به اهداف خود مي‌شوند. در مقابل حسابرسان مي‌توانند با افزايش کيفيت حسابرسي، مديريت سود صورت گرفته توسط مديران را کشف کرده و مديران را در اعمال مديريت سود در تنگنا قرار دهند. با توجه به مطالب ذکر شده، هدف اين پژوهش بررسي ارتباط بين مديريت سود و کيفيت حسابرسي در شركت‌هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بوده و سعي مي‌شود به اين سؤال پاسخ داده شود که آيا کيفيت حسابرسي در شرکت‌هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تأثيري روي مديريت سود در اين شرکت‌ها دارد يا خير

2- مروری بر ادبیات پژوهش
بررسی ادبیات مرتبط با مدیریت سود، بیانگر تلاش محققین در فهم این مطلب است که چرا مدیران به دنبال دستکاری سود هستند، چگونه سود را مدیریت می‌کنند و تبعات این گونه رفتارچیست. حسابداری تعهدی، حق انتخاب قابل‌توجهی به مدیران در تعیین سود در دوره‌های زمانی متفاوت اعطا می‌کند. در واقع تحت این نوع از سیستم حسابداری، مدیران کنترل چشمگیری بر زمان تشخیص برخی اقلام هزینه یا فروش دارند، این گونه عملکرد از سوی مدیران در عبارتی ساده به عنوان مدیریت سود یاد می‌شود. یک عامل بنیادی در آزمون مدیریت سود در شرکت‌ها، تخمین عامل اختیار و اعمال نظر مدیران در تعیین سود است. ادبیات مدیریت سود، نشان‌دهنده وجود رویکردهای متفاوت با شناسه‌ای مختلف در تخمین و اندازه‌گیری اختیار مدیریت در تعیین سود گزارش شده است (مشایخی و همکاران،1384). به طور کلی سه رویکرد برای تحقیقات مدیریت سود مطرح شده است که به طور خلاصه در زیر به آن اشاره می‌شود:
1-تحقیقات مدیریت سود که بر مبنای مجموع اقلام تعهدی است. اغلب این تحقیقات برای برآورد اقلام تعهدی از مدل Jones  استفاده کرده‌اند.
2-تحقیقات سود که بر مبنای اقلام تعهدی خاص است(یک یا چند قلم از اقلام تعهدی را بررسی می‌کنند).
3-تحقیقات مدیریت سود که بر مبنای توزیع سودهای بعد از مدیریت شدن است.
عوامل مؤثر بر کیفیت حسابرسی از دیدگاه حسابرسان، به طور کلی عواملی هستند که بر توانایی حسابرسان در کشف تحریفات با اهمیت در صورت‌های مالی ویا انگیزه اقتصادی از گزارش تحریفات با اهمیت کشف شده اثر دارند. تعدادی از این پژوهش‌ها،کیفیت تصمیم حسابرس و تأثیر آن را بر اثربخشی و کارایی حسابرس آزمون کرده‌اند. اما عواملی که منجر به بهبود در کیفیت تصمیم حسابرس و در نتیجه کیفیت حسابرسی می‌شود. این عوامل عمدتاً شامل، میزان تجربیات حسابرسان، دعاوی حقوقی علیه حسابرسان، سرپرستی کار حسابرسی، اندازه مؤسسات حسابرسی،کسب شهرت وتخصص‌گرایی است(نمازی و همکاران، 1390)
یکی از مهمترين عوامل اندازه‌گيري کيفيت حسابرسی اندازه شرکت حسابرسی است که اين دو با هم رابطه مستقيم دارند، به طوري که هر چه اندازه شرکت حسابرسی بزرگتر باشد، کيفيت حسابرسي هم بالاتر خواهد بود. منظور از اندازه حسابرس، حسن شهرت حسابرس(نام تجاري) است. به دلیل حسن شهرت حسابرس، اعتبار اطلاعات صورت‌هاي مالي افزايش يافته و لذا کيفيت حسابرسي بالاتر خواهد بود. Tendello & Vanstraelen. (2008).
تخصص حسابرس به عنوان یکی دیگر از مهمترین عوامل تأثیرگذار بر کیفیت حسابرسی، حسابرس را برای شناسایی مشکلات خاص صنعت نسبت به حسابرسی که در یک صنعت دارای تخصص کافی نمی‌باشد، توانا می‌سازد. مؤسسات حسابرسی از طریق آموزش کارمندان و استفاده از تکنولوژی مناسب در زمینه صنعت، می‌توانند کیفیت حسابرسی را ارتقا دهند. مؤسسات حسابرسی، از طریق تخصص در یک صنعت و در نتیجه ارائه خدمات حسابرسی با کیفیت بالا در صدد کسب شهرت واعتبار در یک صنعت می‌باشند(Gramling and stone ،2001).
در مطالعه‌ای که تنها به منظور درک این مفهوم صورت گرفت، تخصص حسابرس در صنعت بدین گونه تعریف شد:
.دانش خاص یک صنعت که توسط یک مؤسسه حسابرسی در جهت کمک به فهم بهتر از آنچه صاحبکاران در آن صنعت انجام می‌دهند و ریسک‌های حسابرسی که آن‌ها با آن مواجه‌اند، به کار گرفته می‌‌شود.
.مهارت‌های خاص حسابرسی که یک موسسه حسابرسی در جهت کمک به صاحبکاران خود از طریق فراهم کردن راهکارهایی برای رویارویی با مسائل صنعت مورد نظر و همچنین ریسک‌های حسابرسی) مثل قوانین، انواع مالیات و غیره (ایجاد می‌کند.
.مهارت‌های خاص غیرحسابرسی که از طریق مشارکت موسسه حسابرسی به کار گرفته و تحصیل می‌شود و می‌تواند ارزش افزوده‌ای برای کسب وکار صاحبکاران خود داشته باشد(Kend,2008)
 موارد فوق را می‌توان به طور خلاصه این گونه بیان کرد: تخصص حسابرس در صنعت شامل خلق ایده‌های سازنده جهت کمک (خلق ارزش افزوده)  به صاحبکاران، همچنین فراهم کردن دیدگاه‌ها یا راهکارهای تازه برای برخی از مسائلی است که صاحبکاران در صنایع مربوط به خود با آن مواجه می‌شوند، تلقی می‌شود.(ناظمی اردکانی،1389)
در اين پژوهش اندازه شرکت حسابرسی و تخصص حسابرس به عنوان شاخص‌هاي کيفيت حسابرسی در نظر گرفته شده‌اند.

4- فرضیه‌های پژوهش و مدل تحقیق
پژوهشگر با توجه به نتایج احتمالی پژوهش خود یک یا چند فرضیه را درنظر می‌گیرد تا بتواند پژوهش خود را در جهت مشخص هدایت و به پیش ببرد. بر اساس مطالعات اولیه و بررسی متون نظری و پیشینه تحقیقات انجام شده و جهت حصول اهداف تحقیق حاضر، اين پژوهش شامل يک فرضيه اصلي و دو فرضيه فرعي به شرح زير مي‌باشد.
فرضيه اصلي:
بين کيفيت حسابرسي و مديريت سود در شرکت‌هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران رابطه معني‌داري وجود دارد.
فرضيه‌هاي فرعي :
۱.بين اندازه شرکت حسابرسی و مديريت سود در شرکت‌هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران رابطه معني‌داري وجود دارد.
۲. بين تخصص حسابرس و مديريت سود در شرکت‌هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران رابطه معني‌داري وجود دارد.

متغیر وابسته:
در این پژوهش معیار تعیین مدیریت سود به عنوان متغیر وابسته، اقلام تعهدی اختیاری می‌باشد که بر اساس مدل تعدیل شده جونز محاسبه می‌گردد زیرا این مدل از قدرت بیشتری برای کشف مدیریت سود در واحدهای تجاری برخوردار است. بر این اساس در تحقیق حاضر از مدل مذکور استفاده شده است. در مدل تعدیل شده جونز ابتدا کل اقلام تعهدی به شرح زیر محاسبه شده است:

پس از محاسبه کل اقلام تعهدی، پارامترهای   به منظور تعیین اقلام تعهدی غیراختیاری، از طریق فرمول زیر برآورد می¬شوند.

 
پس از محاسبه پارامترهای   از طریق روش حداقل مربعات، طبق فرمول ذیل اقلام تعهدی غیراختیاری تعیین می¬شود:

در نهایت اقلام تعهدی اختیاری (DA)پس از تعیین NDA به صورت زیر محاسبه می¬شود:

متغیرهای مستقل:
1- اندازه شرکت حسابرسی :
 یکی از مهمترین معیارهای کیفیت حسابرسی، اندازه شرکت حسابرسی است که هرچه این اندازه بزرگتر باشد، کیفیت حسابرسی نیز بیشتر خواهد بود(ناظمی اردکانی) به منظور محاسبه اندازه شرکت حسابرسی، در صورتی که شرکت حسابرسی، سازمان حسابرسی باشد عدد 1 و در سایر  عدد صفر در نظر گرفته می‌شود.

2-تخصص حسابرسی:
 عبارت است از میزان تخصص حسابرس در صنعت مورد حسابرسی که به شرح زیر محاسبه می¬شود: «جذر مجموع ارزش دفتری دارایی¬های مشتریان مؤسسه حسابرسی در آن صنعت تقسیم بر جذر مجموع ارزش دفتری دارایی¬های تمام مشتریان آن مؤسسه حسابرسی».

مدل تحقیق:
در تحلیل رگرسیون محقق در واقع به دنبال آن است که یک متغیر را بر اساس مقادیر ثابت متغیر یا متغیرهای دیگر تخمین یا پیش‌بینی نماید. بر این اساس جهت آزمون فرضیه‌های این تحقیق، از مدل رگرسیون چند متغیر زیراستفاده شده است :

 
که در این مدل  : اقلام تعهدی اختیاری شرکت ،  : اندازه شرکت حسابرسی و : تخصص حسابرس در صنعت مورد حسابرسی است که نحوه محاسبه آن‌ها پیش از این ذکر گردید.  : به عنوان اندازه شرکت اولین متغیر کنترل این مدل می‌باشد و عبارتست از لگاریتم ارزش دفتری کل دارایی¬های شرکت. براساس مطالعات انجام شده در شرکت¬های بزرگتر، انگیزه مدیران برای دستکاری سود، بیشتر و در شرکت¬های کوچکتر انگیزه مدیران برای اعمال مدیریت سود، کمتر است، در مقابل عده¬ای بر این باورند که هر چه اندازه شرکت بزرگتر باشد، به دلیل اینکه بیشتر در معرض رسیدگی¬های دقیق تر قرار می¬گیرد، مدیریت سود کمتر است.  : به عنوان دومین متغیر کنترل از لگاریتم مجموع هزینه بهره بدهی¬های کوتاه¬مدت و بلندمدت شرکت‌ها به دست می‌آید. به منظور کنترل این اثر، لگاریتم هزینه بهره بدهی¬های کوتاه¬مدت و بلندمدت به عنوان یک متغیر کنترل در مدل رگرسیون وارد شده است.

6-روش پژوهش
با توجه به اهداف و ماهیت موضوع تحقیق، روش کلی تحقیق بر مبنای رویکرد استنتاج توصیفی – تحلیلی از طریق استفاده از رگرسیون چند متغیره می‌باشد. از لحاظ روش‌شناسی تحقیق از نوع تجربی است و مبتنی بر اطلاعات واقعی و تاریخی صورت‌های مالی شرکت هاست. در این تحقیق جهت گردآوری و تدوین ادبیات تحقیق از روش مطالعه کتابخانه‌ای استفاده شد. همچنین داده‌های مورد نیاز با مراجعه به سایت سازمان بورس اوراق بهادار ایران  (www.rdis.ir) و از طریق نرم‌افزار تدبیرپرداز و ره‌آورد نوین استخراج و تلخیص گردید. اطلاعات مربوط به هر متغیر برای هر سال از طریق تعریف فرمول‌های مربوطه در صفحه گسترده Excel محاسبه گردید. به منظور تجزیه و تحلیل نتایج، اطلاعات فوق وارد نرم افزار EViews گردید. کلیه شرکت‌های عضو جامعه آماری که دارای شرایط زیر بوده‌اند به عنوان شرکت‌های عضو نمونه آماری انتخاب شدند:
1 ) پایان سال مالی شرکت باید پایان اسفند ماه هر سال باشد و شرکت نباید تغییر سال مالی داده باشد. این موضوع باعث می‌شود قابلیت مقایسه افزایش یابد.
2 ) باید به صورت‌های مالی شرکت که شامل یادداشت‌های همراه می‌باشد دسترسی لازم وجود داشته باشد.
3 ) از بررسی شرکت‌های صنعت واسطه‌گری مالی و کلیه شرکت‌ها با چنین ساختاری در سایر صنایع به دلیل متفاوت بودن طبقه‌بندی اقلام صورت‌های مالی این شرکت‌ها و ماهیت خاص فعالیت آن‌ها صرف نظر شود.
4 ) با توجه به متغير تخصص حسابرس در صنعت خاص (ISPEC)،آن صنعت بايد حداقل داراي 5 شركت باشد.
در این تحقیق از روش تجزیه و تحلیل داده‌های تلفیقی برای آزمون فرضیه‌ها و برآورد ضرایب استفاده شده است.
7-تجزیه و تحلیل نتایج
پس از توصیف آماری داده‌ها، از Jarque–Bera test براي بررسي نرمال بودن متغيرها استفاده شد که نتایج حاکی از آماره آزمون به میزان 15/5 با  احتمال 061/0 می‌باشد. بنابراین فرضیه صفر که مبنی بر توزیع نرمال است پذیرفته می‌شود. در ادامه رابطه‌ همبستگی بین متغیرهای تحقیق مورد آَزمون قرار گرفت که نتایج آن در جدول زیر مشاهده می‌گردد. شدت وابستگی دو متغیر به یکدیگر را همبستگی تعریف می‌کنیم. به طور کلی ضرایب همبستگی بین 1- تا 1 تغییر می‌کنند و رابطه بین دو متغیر می‌تواند مثبت یا منفی باشد. ضریب همبستگی یک رابطه متقارن می‌باشد، هرچه ضریب همبستگی به یک نزدیک‌تر باشد میزان وابستگی دو متغیر بیشتر است و همبستگی بین متغیرهای مستقل در یک مدل باعث مخدوش شدن نتایج رگرسیون می‌شود.
با توجه به نتایج به دست آمده از آزمون همبستگی، در این تحقیق می‌توان گفت همبستگی بین متغیرها کم بوده که بیانگر عدم وجود هم خطی بین متغیرها می‌باشد.
در این بخش،  پیش از آزمون فرضیه‌ها، برای تشخیص POOLEDیا PANEL بودن فرضیه‌های تحقیق، از
 F-limer test استفاده کرده‌ایم. ستون P-value مربوط به F-limer test بیانگر PANEL بودن کلیه فرضیه‌های تحقیق است. سپس برای تعیین و انتخاب یکی از دو الگوی Random Effects  یا Fixed Effects  از Hausman Test استفاده شده است. در آزمون هاسمن ازمعیار Chi-squareاستفاده می‌شود. در صورتی که احتمال آماره آزمون بیش از 0.1 باشد در سطح معنی داری 90 درصد می‌توانیم Random Effects را به Fixed Effects  ترجیح دهیم. در غیر این صورت Fixed Effects  انتخاب می‌شود. نتایج آزمون‌های مذکور در جدول زیر مشاهده می‌شود.
نتایج آزمون F-limer test و Hausman Test
 Cross – section    Hausman Test    F-limer test
    P(VALUE)    Chi-square
(Statistic)    P(VALUE)    F(Statistic)
Panel- FIX    0.000    111.3    0.000    7.09

مقدار P-value مربوط به F-limer test بیانگر PANEL بودن کلیه فرضیه‌های تحقیق است و همچنین با توجه به اینکه در Hausman Test مقدار P(VALUE)   از 0.1 کوچکتر است بنابراین رگرسیون Fixed Effects می‌باشد.
 بر این اساس فرضیات پژوهش در غالب مدل تحقیق بر اساس method (PLS)  Panel Least Squares  مورد آزمون قرار گرفت که نتایج آن در زیر به طور خلاصه تشریح شده است.
یکی از مفروضات رگرسیون، استقلال خطاهاست. در صورتی که فرضیه استقلال خطاها رد شود و خطاها با یکدیگر همبستگی داشته باشند، امکان استفاده از رگرسیون وجود ندارد. در این پژوهش از آزمون
 Durbin-Watson برای تشخیص خود همبستگی استفاده شد. اگر Durbin-Watson Statistic بین مقادیر بحرانی 5/1تا5/2باشد، مشکل خود همبستگی وجود ندارد. با توجه به نتایج جدول فوق، مقدار آماره دوربین- واتسون برابر 1.81 به دست آمد که با توجه به توضیحات فوق مقدار قابل‌قبولی می‌باشد و نشان می‌دهد که بین خطاها خود همبستگی وجود ندارد. همچنین مقدار  R-squared بیانگر آن است که در کل دوره پژوهش حدود 67% از تغییرات DA تحت تأثیر متغیرهای مستقل قرار می‌گیرد. نتایج مربوط به F-statistic با احتمال (0.000) نیز بیانگر این است که مدل فوق در حالت کلی از نظر آماری معنی‌دار است. در ادامه، برای تحلیل معنی‌دار بودن ضرایب مدل باید به Prob(t-statistic) توجه نمود. با توجه به اینکه
 Prob(t-statistic) برای  متغیر AUDITOR  بزرگتر از 05/0 می‌باشد بنابراین ضریب   برای مدل معنی‌دار نمی‌باشد و این متغیر از مدل خارج می‌گردد ولی سطح معني‌داري significance level آماره t  برای سایر متغیرها به دلیل کوچکتر بودن از 05/0 معنی‌دار می‌باشد.
8-نتیجه‌گیری و پیشنهادات
هدف از انجام اين پژوهش تعيين رابطه بين کيفيت حسابرسي و مديريت سود در شرکت‌هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. بدین منظور از دو معیار اندازه شرکت حسابرسی و تخصص حسابرس جهت تعیین کیفیت حسابرسی استفاده گردید. نتایج آزمون نشان می‌دهد که متغیر اندازه شرکت حسابرسی تأثیر معنی‌داری بر مدیریت سود ندارد و بر این اساس فرضیه اول تحقیق رد می‌شود و نشان‌دهنده عدم تفاوت بین سازمان حسابرسی و سایر شرکت‌های حسابرسی در  تأثيرگذاري بر مديريت سود شرکت‌ها است. نتایج به دست آمده با نتایج تحقیقات Becker و همکاران(1998) و Francis و همکاران (1999) ، Bartov و همکاران 2000 Chen و همکاران ۲۰۰۵  ، Tendello & Vanstraelen ۲۰۰۸ ، Ming.2007 مغایر بوده و با نتایج تحقیقات نمازی و همکاران1390، Azibi J, Rajhi 2008 و Thoopsamut &Jaikengkit, 2009  و Fairuzana and Rashidah 2006  مطابقت دارد. از سوی دیگر یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که متغیر تخصص حسابرس تأثیر معنی‌دار و منفی بر روی مدیریت سود شرکت‌ها دارد و بنابراین فرضیه دوم تحقیق تایید می‌گردد که بیانگر آن است که در ایران شرکت‌هایی که دارای حسابرس متخصص صنعت هستند، در مدیریت اقلام تعهدی اختیاری با محدودیت مواجه‌اند و به مدیریت واقعی سود روی می‌آورند. این نتیجه با نتایج تحقیقات همکارانBalsam, 2003، Kwon et al. (2007) و Zgarni (2012) Sun and Liu(2013)  مطابقت دارد. تأثیر متغیرهای کنترلی هزینه بهره و اندازه شرکت نیز مثبت و معنادار بوده است. این موضوع مبین این امر است که شرکت‌هایی که درجه اهرم مالی بیشتر و اندازه بزرگ‌تر دارند، مدیریت اقلام تعهدی بیشتری انجام می‌دهند.
با توجه به تاثیرگذاری تخصص حسابرس بر مدیریت سود شرکت‌ها، پيشنهاد مي‌شود که استفاده‌کنندگان صورت‌هاي مالي هنگام تجزيه و تحليل شرکت‌هاي حسابرسي شده، به تخصص حسابرس آن‌ها توجه داشته باشند. حسابرسان متخصص صنعت نیز باید به این واقعیت آگاه باشند که توانایی آن‌ها برای محدود کردن مدیریت اقلام تعهدی به طور غیرمستقیم، صاحبکاران را مجبور می‌کند تا در بلندمدت تصمیمات عملیاتی بگیرند که از تصمیمات بهینه منحرف شود. پیشنهاد می‌شود حسابرسان متخصص با مدیران ارتباط بیشتری برقرار کنند.
همچنین با توجه به عدم تفاوت بین سازمان حسابرسی به عنوان شرکت حسابرسی بزرگ و سایر شرکت‌های حسابرسی در  تأثيرگذاري بر مديريت سود شرکت‌ها که نشان‌دهنده عدم تأثیرگذاری اندازه شرکت حسابرسی می‌باشد، استفاده‌کنندگان صورت‌هاي مالي، هنگام تجزيه و تحليل شرکت‌هاي حسابرسي شده می‌توانند به بررسی سایر عوامل تأثیرگذار بر مدیریت اقلام تعهدی شرکت‌ها بپردازند.
با توجه به نتایج این تحقیق جهت تحقیقات آتی پیشنهاد می‌گردد از ساير معيارهاي کيفيت حسابرسي در پژوهش‌هاي انجام شده قبلي از قبيل بازديد حسابرس مستقل شريک و مدير ارشد از مراحل کار حسابرسي، اهميت حق‌الزحمه حسابرسي براي مؤسسه حسابرسي، کارايي حسابرسي، کشف تحريفات با اهميت، تضاد منافع، وجود قوانين و مقررات و مکانيزم بازار نیز استفاده گردد و قدرت توضیح‌دهندگی آن‌ها با اندازه شرکت حسابرسی و تخصص حسابرس در تأثیرگذاری بر مدیریت سود شرکت‌ها بررسی گردد.
منابع فارسی:
محمد نمازي، انور بايزيدي، سعيد جبارزاده کنگرلويي1390، بررسی رابطه بین کیفیت حسابرسی و مدیریت سود شرکت‌هاي پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، تحقیقات حسابداری و حسابرسی، 9 ،   4- 21
مجتهدزاده، ويدا و پروين آقايي۱۳۸۳ عوامل مؤثر بر کيفيت حسابرسي مستقل از ديدگاه حسابرسان مستقل و استفاده‌کنندگان"، بررسي‌هاي حسابداري و حسابرسي،  ۳۸، ۷۶-۵۳
منابع انگلیسی:

DeAngelo, L. E. (1981). "Auditor Size and Audit Quality", Journal of Accounting and Economics, Vol. 3, No. 3, 183-199.

DECHOW, P.M., R.G. SLOAN, AND A.P. SWEENEY. 1995. “Detecting Earnings
Management.” The Accounting Review 70, 193-225.

HEALY, P. M. 1985. “The Effect of Bonus Schemes on Accounting Decisions.” Journal of
Accounting and Economics 7, 85-107.

JONES, J. 1991. “Earnings Management During Import Relief Investigations.” Journal of
Accounting Research 29, 193-228.

DeAngelo. 1986. “Accounting Numbers as Market Valuation Substitutes: A Study of
Management Buyouts of Public Shareholders.” The Accounting Review 61, 400-420.

Tendello, B. & Vanstraelen, A. (2008). "Earnings
Management and Audit Quality in Europe: from the Private
Client Segment", European Accounting Review, Vol. 17, No.3, 447-469.

Kend, M. (2008). Client industry audit expertise: towards a better understanding. Pacific Accounting Review, 20, 49-62.
Becker, C. L.; DeFond, M. L.; Jiambalvo, J. & Subramanyam, K.R. (1998). "The Effect of Audit Quality on Earning Management", Contemporary Accounting Research, Vol. 15,1–24.
Francis, J. R.; Maydew, E. L. & Sparks, H. C. (1999). "The Role of Big Six Auditors in the Credible Reporting of Accruals", Auditing: A Journal of Practice and Theory, Vol. 18, 17–35.