عوامل مؤثر بر جذب سرمايه‌هاي اشخاص حقوقي در بورس اوراق بهادار

نويسنده: هادي تيموري/ عضو هیأت علمی گروه مدیریت دانشگاه اصفهان
نويد ميرمحمدصادقي: كارشناس مهندسي عمران از دانشگاه صنعتي اميركبير

چكيده
امروزه، دستيابي به اهداف اقتصادي هر كشوري بدون مشاركت عمومي افراد آن كشور، امري غيرقابل تصور است. يكي از راه‌هاي مشاركت افراد در توسعه اقتصادي، سرمايه‌گذاري در بازار سرمايه و به طور مشخص، بورس اوراق بهادار مي‌باشد، چراكه از اين طريق پس‌اندازهاي كوچك و سرگردان مردم به سمت فعاليت‌هاي مولد و توليدي سوق پيدا كرده و چرخ توليد و اقتصاد به حركت در مي‌آيد.

هدف اصلي از نگارش پژوهش حاضر، بررسي عوامل مؤثر بر جذب سرمايه‌هاي اشخاص حقوقي در بورس اوراق بهادار و به صورت مطالعه موردي در بورس منطقه‌اي اصفهان مي‌باشد. هدف مذکور به وسيله متغيرهايي همچون سابقه سودآوري، تبليغات (اطلاع‌رساني) پيرامون سرمايه‌گذاري در بورس، فرهنگ سهامداري، گروه‌هاي مرجع، عوامل اقتصادي، عوامل سياسي، عمليات كارگزاران و مكان جغرافيايي به عنوان سؤال‌هاي پژوهش مورد آزمون قرار گرفته است. اين تحقيق از نوع توصيفي ـ پيمايشي از شاخه ميداني است كه در آن براي جمع‌آوري اطلاعات مربوط به ادبيات موضوع از روش كتابخانه‌اي نظير كتب و مجلات و براي جمع‌آوري اطلاعات جهت تحليل و آزمون سؤالات پژوهش از پرسشنامه محقق ساخته استفاده گرديده است. در اين پژوهش از آزمون‌هاي t تك نمونه‌اي جهت آزمون سؤالات پژوهش، t هتلينگ جهت تعيين معنادار بودن تفاوت بين سؤالات پژوهش استفاده شده است.
نتايج حاصل از پژوهش صورت گرفته حاكي از آن است كه فقط عواملي همچون سابقه سودآوري، فرهنگ سهامداري، گروه‌هاي مرجع و عوامل سياسي بر جذب سرمايه اشخاص حقوقي در بورس منطقه‌اي اصفهان تأثيرگذار بوده و از بين اين عوامل، عوامل سياسي وگروه‌هاي مرجع به عنوان دو عامل مهمتر و داراي تأثيرگذاري بيشتر شناخته شده است. نتايج حاصل از اين پژوهش مورد استفاده تصميم گيرندگان سازمان بورس اوراق بهادار بويژه بورس اوراق بهادار منطقه‌اي اصفهان، سياستگذاران بخش بازار سرمايه و كليه عوامل درگير در امر گسترش، توسعه و پويايي بورس اوراق بهادار ايران قرار مي‌گيرد.  
 
واژه هاي کليدي: سرمايه، سرمايه‌گذاري، افراد حقيقي، بورس اوراق بهادار، بورس اوراق بهادار منطقه‌اي

مقدمه
 اغلب مردم در بيشتر مواقع تصميم‌گيري‌هايي را درخصوص سرمايه‌گذاري برای بهبود رفاه و آسایش فعلی و آتی زندگي خود انجام مي‌دهند. اهمیت سرمایه‌گذاری برای رشد و توسعه اقتصادی و اجتماعی به اندازه‌ای است که از آن به عنوان یکی از اهرم‌های قوی برای رسیدن به توسعه یاد می‌شود. اما باید به یاد داشت که به همان میزان که توجه به این امر می‌تواند با افتادن در یک دور مثبت، باعث رشد و شکوفایی اقتصاد شود، عدم توجه به آن نیز می‌تواند موجب افت اقتصادی و فرو غلتیدن به یک سیر نزولی و دور منفی شود. به عبارت ديگر مطالعه دقيق عوامل مؤثر بر جذب سرمايه‌هاي افراد می‌تواند از یک طرف، موجب کاهش حجم نقدینگی‌های سرگردان، کاهش تورم و افزایش اشتغال گردیده و از طرف دیگر، باعث مديريت بهتر و افزايش ثروت سرمايه‌گذاران شود.
      با توجه به نقش بسيار مؤثر و حساس بورس اوراق بهادار در رشد و توسعه اقتصادي و اجتماعي، سازمان بورس اوراق بهادار کشور در زمينه رسيدن به هدف‌هاي نظام، وظيفه بسيار بزرگي را بر عهده دارد و بايد بکوشد تا از تمام امکانات و توانايي‌هاي خود در جهت تحقق آرمان‌هاي کشور بيش از پيش استفاده نمايد. سرمايه اشخاص حقوقي به عنوان يكي از منابع اصلي سرمايه در بورس اوراق بهادار نقش بسيار مهم و مؤثري در تحقق اهداف اين سازمان ايفاء مي‌نمايد، بنابراين شناخت عوامل مؤثر که باعث ايجاد انگيزه در اشخاص حقوقي جهت سرمايه‌گذاري در بورس اوراق بهادارمي‌گردد، مي‌تواند گامي مؤثر در راستاي تحقق فلسفه اصلي ايجاد بورس در ايران باشد.  
در اين پژوهش به بررسي عوامل مؤثر بر جذب سرمايه‌هاي اشخاص حقوقي در بورس اوراق بهادار و به صورت مطالعه موردي در بورس اوراق بهادار منطقه‌اي اصفهان به عنوان نمونه‌اي از بورس اوراق بهادار در ايران پرداخته مي‌شود و  پس از مروري مختصر بر ادبيات موضوع، آزمون سؤال‌هاي پژوهش و مقايسه عوامل مؤثر بر جذب سرمايه‌هاي افراد حقيقي و حقوقي به نتايج حاصل از اين پژوهش پرداخته و در نهايت پيشنهادهايي را به بورس اوراق بهادار و مسؤولان ذي‌ربط ارائه خواهد داد.
سرمايه‌گذاري
از ديدگاه كلي، سرمايه‌گذاري به معناي مصرف پول‌هاي در دسترس براي دستيابي به پول‌هايي بيشتر در آينده است. به عبارت ديگر سرمايه‌گذاري يعني به تعويق انداختن مصرف فعلي براي دستيابي به امكان مصرف بيشتر در آينده مي‌باشد (Sharp, 1995). در سرمايه‌گذاري دو ويژگي متفاوت و مهم وجود دارد كه عبارتند از زمان و ريسك. اهميت دو موضوع ياد شده به اين علت است كه در سرمايه‌گذاري صرف پول در زمان حال صورت مي‌گيرد و مقدار آن معين مي‌باشد، در حالي كه پاداش حاصل از آن در آينده به دست مي‌آيد و معمولاً با عدم اطمينان همراه است. در بعضي از مواقع، ويژگي زمان غالب مي‌گردد (مانند اوراق قرضه دولتي) و در بعضي مواقع ريسك از نظر اهميت مقدم مي‌باشد (مانند برگه اختيار خريد سهام عادي) و در مواقع ديگر هر دو داراي اهميت هستند (مانند سهام عادي).
انواع سرمايه‌گذاري
سرمايه‌گذاري‌ها به دو شكل عمده‌ واقعي و مالي تقسيم مي‌شوند. سرمايه‌گذاري‌هاي واقعي عموماً شامل دارايي‌هاي مشهود مانند زمين، ماشين‌آلات و تجهيزات مي‌باشد، در حالي كه سرمايه‌گذاري‌هاي مالي شامل قراردادهاي مكتوب بر روي قطعه‌اي كاغذ مثل سهام عادي و اوراق بهادار مي‌باشد.
در اقتصادهاي سنتي اكثر سرمايه‌گذاري‌ها از نوع واقعي بوده‌اند، اما در اقتصاد پيشرفته عمده سرمايه‌گذاري‌ها بر روي دارايي‌هاي متمرکز  صورت مي‌گيرد و توسعه مؤسسات سرمايه‌گذاري مالي راه را براي سرمايه‌گذاري واقعي امكان‌پذيرتر مي‌نمايد. در واقع اين دو شكل سرمايه‌گذاري نه تنها در مقابل يكديگر نيستند، بلكه مكمل هم نيز مي‌باشند
(Havgen,1990).
محيط سرمايه‌گذاري
محيط سرمايه‌گذاري در برگيرنده انواع اوراق بهادار قابل معامله مي‌باشد و از طرف ديگر، وقتي صحبت از محيط سرمايه‌گذاري مي‌شود، بايد مكان و چگونگي خريد و فروش اوراق بهادار را نيز مدنظر قرار دهيم. به طور كلي، مي‌توان اجزاي محيط سرمايه‌گذاري را به سه دسته تقسيم نمود:
1 ـ اوراق بهادار يا دارايي‌هاي مالي
2 ـ بازارهاي اوراق بهادار يا بازارهاي مالي
3 ـ واسطه‌ها يا مؤسسات مالي
فرآيند سرمايه‌گذاري
در فرآيند سرمايه‌گذاري به چگونگي تصميم‌گيري سرمايه‌گذار در اوراق بهادار قابل معامله و ميزان سرمايه‌گذاري در هر كدام از انواع اوراق و زمان انجام سرمايه‌گذاري پرداخته مي‌شود. رويه‌اي شامل مراحل زير براي تصميم‌گيري در اين باره به عنوان اساس فرآيند سرمايه‌گذاري مطرح مي‌باشد.
الف) خط مشي سرمايه‌گذاري
در اين مرحله به تعيين اهداف و ميزان ثروت قابل سرمايه‌گذاري و شناسايي گونه‌هاي بالقوه دارايي‌هاي مالي به منظور قرار دادن در سبد سرمايه‌گذاري پرداخته مي‌شود. اهداف سرمايه‌گذاري را بايد براساس ريسك و بازده بيان كرد و شناسايي دارايي‌هاي مالي تشكيل دهنده‌ سبد را بايد براساس اهداف سرمايه‌گذاري و ميزان ثروت قابل سرمايه‌گذاري و ملاحظات مالي سرمايه‌گذار صورت داد (Sharp, 1995).
 
ب) تجزيه و تحليل اوراق بهادار
در ساده‌ترين شكل اين نوع تجزيه و تحليل، به مطالعه قيمت‌هاي بازار اوراق بهادار در جهت پيش‌بيني تغييرات آتي پرداخته مي‌شود. در اين روش به منظور شناسايي روندها و الگوهاي تكراري موجود در تغييرات گذشته قيمت اوراق بهادار به مطالعه قيمت‌هاي گذشته پرداخته و آن‌ها را مورد تجزيه و تحليل قرار مي‌دهند. تهيه الگوي تغييرات قيمت اوراق بهادار براساس تغييرات گذشته با اين فرض صورت مي‌گيرد كه روندها و الگوهاي گذشته در آينده نيز تكرار خواهد شد و بر اين اساس تحليل‌گران اوراق بهادار اميدوار به پيش‌بيني دقيق تغييرات آتي قيمت اوراق مي‌باشد
 (Francis, 1976).
ج) تهيه سبد سرمايه‌گذاري
گام سوم در فرآيند سرمايه‌گذاري شامل شناسايي و تعيين دارايي‌هاي مورد نظر براي سرمايه‌گذاري و يافتن نسبت سرمايه‌ اختصاص يابنده از ثروت سرمايه‌گذار به هر كدام از دارايي‌هاي منتخب مي‌باشد. در اين مرحله، سرمايه‌گذاران با توجه به نتايج مراحل قبلي به استفاده از موارد زير در تهيه سبد مورد نظر مي‌پردازند:
1 ـ تجزيه و تحليل اوراق بهادار به صورت فردي و پيش‌بيني تغييرات قيمت هر كدام از آن‌ها.
2 ـ پيش‌بيني تغييرات كلي قيمت سهام عادي و ارتباط آن‌ها با اوراق بهادار با درآمد ثابت.
3 ـ تهيه سبدي كه با يك سطح معين در بازده داراي حداقل ريسك باشد.
در واقع سرمايه‌گذاران با توجه به برآورد ميزان ريسك و بازده‌ي هر يك از اوراق بهادار، از طريق تجزيه و تحليل فردي آن‌ها و رابطه‌ بين نرخ‌هاي بازدهي، مي‌توانند به مجموعه‌اي دست يابند كه در ازاي ميزان معيني از ريسك داراي بالاترين نرخ بازده مي‌باشد.
عوامل موثر در ترغيب افراد حقوقي به سرمايه‌گذاري در بورس اوراق بهادار
با توجه به مطالب اشاره شده در مورد مباحث سرمايه‌گذاري مي‌توان گفت كه عوامل زيادي در ترغيب اشخاص حقوقي به سرمايه‌گذاري در بورس اوراق بهادار تأثير دارند که مهمترين آن‌ها به شرح زير مي‌باشند:

الف) درجه اطمينان(ريسك)
اطمينان به معناي حفظ ارزش دارايي‌هاي سرمايه‌گذاري شده است و درجه اطمينان در يك سرمايه‌گذاري به ميزان ريسك‌هاي مرتبط با آن بستگي دارد. ريسك‌ها نيز به نوبه خود به جنبه‌هاي مختلفي از قبيل موقعيت اعتباري بدهكار يا شركت سرمايه‌پذير، ريسك قيمت، ثبات سياسي و بالاخره ريسك واحد پولي كشور سرمايه‌پذير (در مورد سرمايه‌گذاري خارجي) وابسته است.
معمولاً‌، افزايش درجه اطمينان (كاهش ريسك) از طريق تنوع بخشي و متوازن سازي انواع دارايي‌ها صورت مي‌پذيرد. تنوع بخشي دارايي‌ها مي‌تواند با در نظر گرفتن چندين معيار از قبيل سرمايه‌گذاري در انواع مختلف اوراق بهادار، سرمايه‌گذاري در بخش‌هاي خاصي از اقتصاد يا در كشورهاي مختلف با اقتصاد توسعه يافته يا در حال توسعه انجام پذيرد. در خصوص سرمايه‌گذاري در بورس اوراق بهادار، تنوع بخشي در سرمايه‌گذاري و کاهش ريسک مي‌تواند توسط خود سرمايه‌گذار يا به توصيه کارگزاران صورت پذيرد. بنابر اين کارگزاران مي‌توانند در اين مورد نقش مؤثري را ايفا نمايند(جمشيدي، 1382).   

ب) نقدشوندگي
نقدشوندگي به معناي سرعت تبديل سرمايه‌گذاري يا دارايي‌ها به وجوه نقد يا اعتبار نزد بانك مي‌باشد. اوراق بهاداري كه در بورس با استقبال معامله مي‌شوند، معمولاً مصداق خوبي در رابطه با سرعت نقدشوندگي است. نقد شوندگي به نوع دارايي و حجم آن هم بستگي دارد(جمشيدي، 1382).  
ج) بازدهي
بازدهي اوراق بهادار براساس مجموع درآمدهاي حاصل از سرمايه‌گذاري تعيين مي‌گردد. درآمدهاي مذكور شامل دريافت بهره و ميزان سود تقسيم شده، ساير اشكال توزيع و تخصيص سود و همچنين افزايش ارزش اوراق بهادار (به شكل تغيير قيمت) مي‌باشد كه ميتوان اين مورد را همراه با قدرت نقدشوندگي در سودآوري سرمايه‌گذاري در بورس و سابقه سودآوري خلاصه نمود(جمشيدي، 1382). به طور کلي، بازده اوراق بهادار شامل مجموعه‌اي از درآمدهاي محقق شده مربوط به آن‌ها مي‌باشد.
د) گروه هاي مرجع
گروهي از مردم هستند که به طور مستقيم ( رو در رو) يا غيرمستقيم بر عقايد يا رفتار شخصي، تأثير مي‌گذارند. افراد اين گروه‌ها را کساني تشکيل مي‌دهند که داراي قدرت مرجعيت بوده و بر تصميمات افراد تأثيرات بسيار زيادي را باقي مي‌گذارند. افراد اين گروه‌ها شامل افراد صاحب‌نظر، استادان دانشگاه، افراد قابل اعتماد و يا حتي دوستان، نزديکان، اقوام و غيره مي‌باشند(کاتلر، 1381).
 ه) فرهنگ سهامداري
وجود فرهنگ انجام يک کار در نزد افراد يک جامعه مي‌تواند تا اندازه زيادي در انجام آن کار و پايداري آن در نزد افراد آن جامعه مؤثر باشد. بنابراين، داشتن فرهنگ سرمايه‌گذاري در بورس اوراق بهادار و سهام شرکت‌ها و اختصاص بخشي از سرمايه‌گذاري خود علاوه بر اموري همچون زمين، مسکن، ماشين و غيره در سهام شرکت‌ها در بورس اوراق بهادار مي‌تواند در ترغيب اشخاص حقوقي به سرمايه‌گذاري در اين بخش بسيار کمک کننده باشد. از اين نظر، مي‌توان داشتن فرهنگ سهامداري را به صورت مشخص، نهادينه بودن لزوم اختصاص بخشي از سرمايه‌گذاري شركت‌ها به سرمايه‌گذاري در بورس اوراق بهادار تعريف نمود.
 و) تبليغات (اطلاع رساني)
از ديرباز، تبليغات (اطلاع‌رساني) در امر تجارت و کسب و کار به عنوان وسيله‌اي جهت ترغيب افراد به خريد محصولات و خدمات، مورد استفاده قرار مي‌گرفته و هر روز نقش پررنگ‌تري را در اين زمينه نشان داده است. امروزه، تبليغات (اطلاع‌رساني) و به عبارتي بهتر اطلاع‌رساني در حيطه مسائل مالي و سرمايه‌گذاري نيز وارد شده است و از آن به عنوان وسيله‌اي جهت آگاهي افراد از چگونگي سرمايه‌گذاري، مسائل حقوقي، حداقل ميزان آن، بازده سرمايه‌گذاري‌هاي انجام شده، حداقل بازده مورد انتظار و غيره، استفاده مي‌شود. بنابراين، انجام تبليغات (اطلاع‌رساني) از طريق وسايل ارتباط جمعي توسط بورس اوراق بهادار مي‌تواند عاملي جهت ترغيب شركت‌ها به سرمايه‌گذاري در بورس اوراق بهادار و سهام شرکت‌ها قلمداد گردد(Mayya, 2003).   
ز) در دسترس بودن مکان سرمايه‌گذاري
  در کشورهاي در حال توسعه به دليل عدم توسعه کافي و کامل اينترنت و مسائل مربوط به آن و عدم وجود زيرساختار‌هاي مربوط به داد و ستد الکترونيکي سهام (همچون تجارت الکترونيک، بانکداري الکترونيک، قوانين حمايت کننده و غيره)، سرمايه‌گذاري در سهام و بورس اوراق بهادار به روش سنتي و در محل تالارهاي بورس اوراق بهادار صورت مي‌گيرد. بنابراين، استقرار تالار بورس اوراق بهادار در مکاني مناسب با امکاناتي جهت دسترسي آسان اشخاص حقوقي متمايل به سرمايه‌گذاري در بورس مي‌تواند به عنوان عاملي پيش برنده و يا بازدارنده در ترغيب اشخاص حقوقي به سرمايه‌گذاري در بورس اوراق بهادار محسوب گردد(Mayya, 2003).  
 ح) عوامل اقتصادي و سياسي
بورس اوراق بهادار به عنوان آئينه تمام نماي اقتصاد ملي، به طور مستقيم تأثيرپذير از عوامل اقتصادي مي‌باشد و مطمئناً، عوامل و جريانات اقتصادي برشركت‌ها جهت سرمايه‌گذاري در بورس اوراق بهادار تأثير مي‌گذارند. همچنين عوامل سياسي به دليل تأثيرگذاري بر مسائل اقتصادي داراي تأثير غيرمستقيم بر بورس اوراق بهادار و رونق و رکود آن مي‌باشند. بنابراين، جريانات و تحولات سياسي نيز مي‌تواند به عنوان يکي از عوامل تأثيرگذار بر شركت‌ها در امر سرمايه‌گذاري در بورس اوراق بهادار قلمداد گردد(Nia, 2003) .  
 مدل ترسيمي پژوهش
پس از تشريح مهمترين عوامل مؤثر بر ترغيب افراد حقيقي به سرمايه‌گذاري در بورس اوراق بهادار مدل ترسيمي مورد استفاده در اين پژوهش به صورت زير ارائه مي‌شود:  

 
   
 
     
 

شکل1- مدل ترسيمي پژوهش
سؤال‌هاي پژوهش
جهت ارزيابي مدل ترسيمي پژوهش سؤال‌هاي زير متناسب با عوامل تأثيرگذار بر اشخاص حقوقي جهت سرمايه‌گذاري در بورس اوراق بهادارمورد بررسي قرار گرفت:
 1) آيا سابقه سودآوري سرمايه‌گذاري‌هاي انجام شده در بورس بر جذب سرمايه اشخاص حقوقي در بورس منطقه‌اي اصفهان تأثيرگذار است؟
2) آيا تبليغات (اطلاع‌رساني) پيرامون سرمايه‌گذاري در بورس بر جذب سرمايه اشخاص حقوقي در بورس منطقه‌اي اصفهان تأثيرگذار است؟
3) آيا فرهنگ سهامداري بر جذب سرمايه اشخاص حقوقي در بورس منطقه‌اي اصفهان تأثيرگذار است؟
4) آيا گروه‌هاي مرجع بر جذب سرمايه اشخاص حقوقي در بورس منطقه‌اي اصفهان تأثيرگذار است؟
5) آيا عوامل اقتصادي بر جذب سرمايه اشخاص حقوقي در بورس منطقه‌اي اصفهان تأثيرگذار است؟
6) آيا عوامل سياسي بر جذب سرمايه اشخاص حقوقي در بورس منطقه‌اي اصفهان تأثيرگذار است؟
7) آيا مکان جغرافيايي(در دسترس بودن) بر جذب سرمايه اشخاص حقوقي در بورس منطقه‌اي اصفهان تأثيرگذار است؟  
8) آيا كيفيت عمليات كارگزاران بر جذب سرمايه اشخاص حقوقي در بورس منطقه‌اي اصفهان تأثيرگذار است؟
شيوه پژوهش    
اين پژوهش از نظر هدف، کاربردي و از نظر شيوة پژوهش توصيفي- پيمايشي از شاخه ميداني مي‌باشد. براي جمع‌آوري مطالب مربوط به ادبيات موضوع از روش کتابخانه‌اي نظير کتب، مجلات، پايان‌نامه‌هاي کارشناسي ارشد داخلي و خارجي، گزارشات بورس اوراق بهادار و سايت‌هاي رايانه‌اي استفاده گرديده است. براي جمع‌آوري داده‌ها و تحليل آن‌ها از پرسشنامه محقق ساخته (با پايايي قابل‌قبول 797/ .) استفاده گرديده است.
کليه شركت‌هاي واقع در اصفهان که تا زمان انجام پژوهش عضو بورس اوراق بهادار گرديده بودند، جامعه آماري اين پژوهش را تشكيل مي‌دهند كه با توجه به محدود بودن حجم جامعه آماري در اين پژوهش(32 شركت) كل جامعه به عنوان نمونه انتخاب گرديد. در اين پژوهش جهت پردازش داده‌هاي مستخرج از پرسشنامه‌ها و تلخيص آن‌ها از نرم افزار SPSS استفاده شده است. همچنين جهت تجزيه و تحليل داده‌ها از آمار توصيفي(ميانگين) و جهت تشريح و تلخيص داده‌هاي جمع‌آوري شده به منظور تأييد و يا رد سؤال‌هاي پژوهش از آمار استنباطي(آزمون t تك متغيري، t هتلينگ) استفاده گرديده است.   
  آزمون سؤال‌هاي پژوهش  
قبل از بررسي نتايج حاصل از آزمون سؤالات پژوهش، لازم است معني‌دار بودن اختلاف ميان سؤالات پژوهش مورد بررسي قرار گيرد. در اين پژوهش براي بررسي معني‌دار بودن اختلاف ميان سؤالات پژوهش از آزمون t هتلينگ استفاده گرديد كه نتايج آن در جدول 1 نشان داده شده است.
جدول 1-  آزمون بررسي معني‌دار بودن اختلاف ميان سؤال‌هاي پژوهش
sig    df2    df1    F    Hotelling,s        T-Squared
003/0    10    7    367/7    506/82

با توجه به جدول فوق، مقدار t مشاهده شده در سطح  ، معني‌دار مي‌باشد، به عبارت ديگر بين سؤالات پژوهش در سطح اطمينان 95 درصد تفاوت معني‌داري وجود دارد.
در اين بخش با توجه به داده‌هاي حاصل از نمونه‌گيري و با استفاده از آزمون‌هاي آماري به آزمون سؤالات پژوهش پرداخته مي‌شود. فرضيه آماري مورد استفاده جهت آزمون کليه سؤال‌هاي پژوهش به صورت زير مي‌باشد:
                                                                                                                                            :
  :   
فرض   به اين صورت بيان مي‌شود كه ميانگين نمره پاسخ‌ها در سطح اطمينان 95 درصد بزرگتر از 3 (به دليل استفاده از طيف ليکرت در پرسشنامه) و فرض   به اين صورت كه ميانگين نمره پاسخ‌ها كوچكتر يا مساوي 3 مي‌باشد در نظر گرفته شده است. نتايج حاصل از انجام آزمون t تک نمونه جهت آزمون هريک از سؤال‌هاي پژوهش در جدول زير آمده است:   
 
جدول 2-  آزمون سؤال‌هاي پژوهش با استفاده از آزمون t تک نمونه

فرضيه‌هاي تحقيق    t    df
سابقه سودآوري    182/5    16
اطلاع‌رساني    592/2-    16
فرهنگ سهامداري    431/4    16
گروه‌هاي مرجع     739/6    16
عوامل اقتصادي    793/0    16
عوامل سياسي    127/10    16
مكان جغرافيايي    603/2-    16
كيفيت عمليات كارگزاران    797/0    16
با توجه به جدول 2 مقدار t مشاهده شده در سطح   براي سؤال‌هاي 1، 3، 4،6 يعني عوامل سابقه سودآوري، فرهنگ سهامداري، گروه‌هاي مرجع و عوامل سياسي معني‌دار بوده، فرض   ردو فرض مقابل يا   تأييد مي‌گردد و براي سؤال‌هاي 2،5 ،7، 8 يعني عوامل تبليغات (اطلاع‌رساني)، عوامل اقتصادي، مكان جغرافيايي و كيفيت عوامل كارگزاران( به دليل يک طرفه بودن فرض آماري و قرار نداشتن مقدار t در منطقه بحراني) در سطح    فرض    مبني بر عدم تأثيرگذاري عوامل مذکور تاييد و فرض مقابل يا   رد مي‌گردد.  
 مدل ترسيمي(کمي شده) پژوهش
پس از آزمون سؤال‌هاي پژوهش و تأثير متغيرهاي مستقل پژوهش بر جذب سرمايه اشخاص حقوقي در بورس اوراق بهادار منطقه‌اي اصفهان، مي توان به يك مدل ترسيمي كه داراي مقادير كمي آزمون شده است، دست يافت. اين مدل ترسيمي در شكل 2 نشان داده شده است.

شکل2- مدل ترسيمي (کمي شده) پژوهش
با توجه به جدول 3 كه در آن عوامل مؤثر بر جذب سرمايه اشخاص حقوقي در بورس منطقه‌اي اصفهان اولويت‌بندي شده است و با توجه به جدول 2 مربوط به تأثير و يا عدم تاثير متغيرهاي مستقل پژوهش، به راحتي مي‌توان تأثيرگذاري عوامل مؤثر بر روي جذب سرمايه‌هاي اشخاص حقوقي در بورس منطقه‌اي اصفهان را در شكل 2  با مقادير كمي مربوط به هريك مشاهده نمود.
 رتبه‌بندي عوامل مؤثر بر جذب سرمايه‌هاي افراد حقيقي
نتايج مربوط به رتبه‌بندي عوامل مؤثر بر جذب سرمايه اشخاص حقوقي در بورس اوراق بهادار منطقه‌اي اصفهان در جدول 3 نشان داده شده است.
جدول 3-  رتبه‌بندي عوامل مؤثر بر جذب سرمايه اشخاص حقوقي در بورس منطقه‌اي اصفهان
سوال‌هاي پژوهش    ميانگين
عوامل سياسي    47/4
گروه‌هاي مرجع     96/3
فرهنگ سهامداران     70/3
سابقه سودآوري    68/3
عوامل اقتصادي    17/3
كيفيت عمليات كارگزاران     17/3
اطلاع‌رساني    47/2
مكان جغرافيايي    41/2

با توجه به جدول شماره 3 ، از بين عوامل مؤثر بر جذب سرمايه اشخاص حقوقي، عوامل سياسي داراي بيشترين تأثير و سابقه سودآوري داراي كمترين تأثير مي‌باشد.
مقايسه عوامل مؤثر بر جذب سرمايه اشخاص حقيقي و حقوقي در بورس اوراق بهادار
در تحقيقي که توسط ابزری و همکاران با عنوان عوامل مؤثر بر جذب سرمايه‌هاي اشخاص حقيقي در بورس منطقه‌اي اصفهان كه در مجله پژوهشي دانشگاه اصفهان به چاپ رسيده، مشخص گرديد كه از بين عوامل فوق، به ترتيب عوامل سياسي، فرهنگ سهامداري، عوامل اقتصادي، گروه‌هاي مرجع و سابقه سودآوري از عوامل مؤثر بر جذب سرمايه‌هاي اشخاص حقيقي مي‌باشد. با مقايسه نتايج حاصل از تحقيق فوق با نتايج حاصل از تحقيق حاضر مي‌توان به اين نتيجه رسيد كه عوامل سياسي، فرهنگ سهامداري، گروه‌هاي مرجع و سابقه سودآوري به طور مشترك بر جذب سرمايه‌هاي اشخاص حقيقي و حقوقي در بورس اوراق بهادار تأثيرگذار بوده و عوامل اقتصادي تنها بر جذب سرمايه‌هاي اشخاص حقيقي در بورس اوراق بهادار تأثيرگذار مي‌باشد ولي بر جذب سرمايه‌هاي اشخاص حقوقي در بورس اوراق بهادار تأثيري ندارد. از طرف ديگر، ترتيب اثرگذاري هر يك از اين عوامل در جذب سرمايه اشخاص حقيقي و حقوقي در بورس اوراق بهادار متفاوت مي‌باشد، بدين صورت كه در جذب سرمايه اشخاص حقوقي  عوامل سياسي و گروه‌هاي مرجع داراي بيشترين تأثير بوده در حاليكه در جذب سرمايه اشخاص حقيقي، عوامل سياسي و فرهنگ سهامداري داراي بيشترين تأثير مي‌باشد كه اين نتايج به طور خلاصه در جدول شماره 4 بيان گرديده است.
  جدول4- مقايسه اهمیت عوامل موثر بر جذب سرمايه اشخاص حقيقي و حقوقي در بورس اوراق بهادار
عوامل موثر    اشخاص حقوقي    اشخاص حقيقي
عوامل سياسي    1    1
گروه‌هاي مرجع     2    4
فرهنگ سهامداران     3    2
سابقه سودآوري    4    5
عوامل اقتصادي    ----------    3
كيفيت عمليات كارگزاران     ----------    ----------
اطلاع‌رساني    ----------    ----------
مكان جغرافيايي    ----------    ----------
نتايج پژوهش
1) عوامل سياسي، گروه‌هاي مرجع، فرهنگ سهامداري و سابقه سودآوري بر جذب سرمايه اشخاص حقوقي در بورس منطقه‌اي اصفهان تأثيرگذار هستند.
2) عوامل سياسي، مهمترين عامل وسابقه سودآوري، كم‌اهميت‌ترين عامل مؤثر بر جذب سرمايه اشخاص حقوقي در بورس منطقه‌اي اصفهان مي‌باشد.  
3) عوامل سياسي، فرهنگ سهامداري، گروه‌هاي مرجع و سابقه سودآوري به طور مشترك بر جذب سرمايه‌هاي اشخاص حقيقي و حقوقي در بورس منطقه‌اي اوراق بهادار اصفهان تأثيرگذار بوده و عوامل اقتصادي تنها بر جذب سرمايه‌هاي اشخاص حقيقي تأثيرگذار مي‌باشد.  
 پيشنهادهاي اصلي
1) با توجه به تأثيرگذاري عامل فرهنگ سهامداري در جذب سرمايه اشخاص حقوقي به بورس اوراق بهادار اصفهان پيشنهاد مي‌گردد كه انجام اقداماتي را در جهت فرهنگ‌سازي در راستاي سهامدار گرديدن و اختصاص بخشي از سرمايه‌گذاري اشخاص حقوقي در بورس اوراق بهادار و سهام شركت‌ها در اولويت كاري اين سازمان قرار گيرد.
2) با توجه به اينكه گروه‌هاي مرجع داراي تأثيرات مستقيم بر جذب سرمايه اشخاص حقوقي در بورس اوراق بهادار اصفهان مي‌باشند، پيشنهاد مي‌گردد كه نسبت به شناسايي و استفاده از اين افراد در جهت انجام تبليغات (اطلاع رساني)، فرهنگ‌سازي و ترغيب اشخاص حقوقي به سرمايه‌گذاري در بورس اوراق بهادار اصفهان اقدام شود.
3) با توجه به اينكه سابقه سودآوري داراي تأثير مستقيم بر جذب سرمايه اشخاص حقوقي در بورس اوراق بهادار اصفهان مي‌باشد، بورس اوراق بهادار ايران مي‌بايد با استفاده از مكانيزم‌هاي مناسب و سعي در كاهش ريسك سرمايه‌گذاري در اين مكان، ضمن حفظ تعادل ريسك و بازده، بورس اوراق بهادار را به مكاني که داراي ريسك كمتر و بازدهي بالاتر نسبت به ساير فعاليت ها مي باشد تبديل نمايد.
4) با توجه به اينكه تبليغات (اطلاع‌رساني) پيرامون سرمايه‌گذاري در بورس اوراق بهادار مورد مطالعه، از جمله عوامل تأثيرگذار بر جذب سرمايه اشخاص حقوقي نبوده و با توجه به نقش و اهميت روزافزون تبليغات (اطلاع‌رساني) در امر سرمايه‌گذاري، به بورس اوراق بهادار اصفهان پيشنهاد مي‌گردد كه نسبت به انجام تبليغات (اطلاع‌رساني) بيشتر پيرامون سرمايه‌گذاري در بورس اوراق بهادار اصفهان با در نظر گرفتن عوامل سياسي، فرهنگي و سابقه سودآوري در تهيه و انجام تبليغات (اطلاع‌رساني) خود اقدام نمايد.
پيشنهادهاي عمومي
1) عدم تقارن اطلاعات و از بين بردن رانت‌هاي اطلاعاتي مي‌بايستي به عنوان يكي از مسائل مهم در دستور كار سازمان بورس اوراق بهادار كشور قرار گيرد تا از اين طريق سرمايه‌گذاران در بورس با شرايط مساوي به امر سرمايه‌گذاري پرداخته و به اين كار تشويق شوند.
2) فرهنگ‌سازي مبتني بر سرمايه‌گذاري در بورس اوراق بهادار، به عنوان مكاني براي سرمايه‌گذاري بخش و يا كل سرمايه اشخاص حقوقي انجام گيرد و اين كار با انجام يك برنامه‌ريزي بلندمدت و هدفدار صورت گيرد.
3) جهت فرهنگ‌سازي در راستاي سرمايه‌گذاري در سهام شرکت‌ها و فعاليت در بورس اوراق بهادار، در کتب دوره دبيرستان مطالبي را در زمينه سهام، سرمايه‌گذاري در سهام و بورس اوراق بهادار گنجانده شود.
4) پيشنهاد مي‌گردد كه بورس اوراق بهادار سعي در افزايش قدرت نقدشوندگي سهام از طريق كاهش مدت عدم معامله پس از خريد سهام بنمايد تا از اين طريق سرمايه‌گذاران نسبت به انجام عمليات متنوع و نقدشوندگي بالاي سهام اطمينان حاصل نموده و به سرمايه‌گذاري در اين مكان ترغيب گردند.
5) ايجاد تسهيلاتي براي سهامداران از جمله راه‌اندازي دادوستد الكترونيكي سهام مي‌بايستي به عنوان يكي از اولويت‌هاي كاري بورس قرار گيرد، چراكه از اين طريق سرمايه‌گذاران بدون نياز به حضور فيزيكي و فقط از طريق اينترنت مي‌توانند اقدام به خريد و فروش سهام نموده و سرمايه‌گذاري در اين بخش را به عنوان قسمتي از كار روزانه و به عنوان شغلي دوم برگزيده و از اين طريق به سرمايه‌گذاري در بورس اوراق بهادار اقدام نمايند.
6) بورس اوراق بهادار مي‌بايستي اقداماتي را در جهت كاراتر كردن بازار و افزايش ميزان سودآوري بازار انجام داده تا از اين طريق بورس اوراق بهادار به عنوان مكاني سودآور و مكاني كه امكان مشاركت عمومي را در توسعه اقتصادي ملي فراهم مي‌آورد تبديل گردد.
منابع و مأخذ
-    ابزري، مهدي و پور ابراهيمي، محمد رضا.(1380). استراتژي هاي مختلف سرمايه گذاري در بورس اوراق بهادار، مجله پژوهشي دانشگاه اصفهان (علوم انساني)، جلد دوازدهم، شماره 1 و 2 صفحات 18  -  1 .
-    ابزري، مهدي و صفري، علي.(1385). بورس الکترونيکي و راهکارهاي توسعه آن در ايران، فصلنامه علمي- پژوهشي اقتصاد و تجارت نوين، شماره2.
-    ابزری، مهدی و همکاران.(1385).  بررسی عوامل موثر بر جذب سرمایه اشخاص حقیقی در بورس اوراق بهادار (مطالعه موردی: بورس منطقه‌ای اوراق بهادار اصفهان)، مجله پژوهشی علوم انسانی دانشگاه اصفهان، جلد 21، شماره2.
-    احمدوند، محمد رحيم.(1379). بررسي نقش صنعت بيمه در بازار سرمايه و تأمين وجوه مورد نياز بخش‌هاي توليدي، چاپ اول، تهران: مؤسسه تحقيقات پولي و بانكي.
-    باتاچاريا، ك، گوري و جانسون، ا، ريچارد. (1379). مفاهيم و روش‌هاي آماري، ترجمه مرتضي اين شهر آشوب و فتاح ميگائيلي، تهران: مركز نشر دانشگاهي.
-    بازرگان، علي. (1376). روش‌هاي تحقيق در علوم رفتاري، تهران: انتشارات آگاه.
-    جمشيدي، ابولقاسم. (1382). بازار سرمايه: اهداف، انگيزه‌ها، ابزارها و مخاطرات: مجموعه‌اي از اطلاعات اساسي در رابطه با سرمايه‌گذاري در اوراق بهادار، تهران: خدمات فرهنگي رسا.
-    جونز، پي، چالز. (1382). مديريت سرمايه‌گذاري، ترجمه رضا تهراني و عسگر نوربخش، تهران: نشر نگاه دانش.
-    جهانخواهي، علي و مرادي، مهدي. (1375). بررسي نحوه تصميم‌گيري خريداران سهام عادي در بورس اوراق بهادار تهران،   نخستين سمينار مديريت مالي ايران، تهران، دانشكده علوم اداري دانشگاه شهيد بهشتي.
-    حافظ نيا، محمدرضا.(1382). مقدمه اي بر روش تحقيق در علوم انساني، چاپ هشتم، تهران: انتشارات سمت.
-     حقاني نسب.(1383). نقش ايجاد بورس و تالار منطقه اي بر گسترش بازار سرمايه با تأكيد بر قابليت هاي منطقه‌اي و خدمات بورس منطقه‌اي آذربايجان، همايش توسعه منطقه‌اي بازار سرمايه، تبريز.
-    ختايي، محمود.(1378). بازارهاي مالي و رشد اقتصادي، چاپ اول، تهران: انتشارات مؤسسه تحقيقات پولي و مالي.
-    دواني، غلامحسين.(1375). بورس و سهام، چاپ اول، تهران:نشر نخستين.
-    سنگستاني، علي. (1376). بازار بورس اوراق بهادار و تأثير عملكرد آن بر جذب نقدينگي و توسعه اقتصادي كشور، دانشگاه آزاد اسلامي واحد خوراسگان، پايان‌نامه چاپ نشده كارشناسي ارشد.
-    صنوبر، ناصر.(1383). بررسي تطبيقي فرصت‌هاي سرمايه‌گذاري خانوارها در ايران، همايش توسعه منطقه‌اي بازار سرمايه، تبريز.
-    عبده تبريزي، حسين.(1382). سرمايه گذاري غير مستقيم در بورس، برگرفته شده از سايت: www.Abdoh.net.
-    كاتلر، فيليپ و آرمسترانگ، گري. (1381). اصول بازاريابي، ترجمه بهمن فروزنده، چاپ چهارم، اصفهان: نشرآتروپات.
-    كدخدايي، حسين. (1380). بيمه، بانك، بورس، مثلث توسعه، فصلنامه صنعت بيمه، سال شانزدهم،
  شماره 64، صفحات 134  -  131 .
-    ميرمطهري، سيداحمد. (1377). جهت‌گيري بازار سرمايه براي پوشش نيازهاي اقتصاد ملي در گستره جغرافيايي كشور، مجموعه مقالات هشتمين كنفرانس سياست پولي و ارزي، چاپ اول، تهران: پژوهشكده بانك مركزي جمهوري اسلامي ايران.
-Francis, .J.C. (1976).Investment. (2 nd Ed). New York: MacGraw – Hall Inc.  
-Heaton. J., & Lucas, D. (2004). Investing public pension in the stock Market: Implication for risk sharing and asset Prices. Retvived 20 Sep 2004 from:
www.kellogg.northwestern.edu/ faculty/lucas/research_files/ssheatluc11.pdf
-Haugen, .R.A. (1990).Modern Investment theory.(2 nd Ed). New Jersey : Printic – Hall Inc
-Mayya, .M.R. (2003). Regional stock Exchange.Retrived Jun9, 2004 from: http://www.bseindia.com/downloads/Regionalstocke&change.pdf
-Misking, .S. F & Eakins, G.S. (2004).Financial Markets and institutions. (3 rd Ed). New York: Addison – Wesley Publishing Company.
- Nia, .E, J. (2003). Regional Stock Exchange – A Viable for Wales and other UK region?    Retrived May 30, 200H, from: http://www.databank/group.com/internet/reaserch/knowledgebank/regionalstocke&change.Pdf  Sharp, .w.f., & Aleander, .G.J., & Bailey, .J.V. (1995). Investment. New Jersey:
 printic – Hall Inc.