نفت و بازار سهام

به نظر می رسد اثر کاهش یا افزایش بهای نفت برای کشورهای وارد کننده و صادرکننده نفت متفاوت باشد. کاهش بهای نفت منجر به کاهش قیمت تمام شده تولیدات صنعتی و مصرفی در کشورهای واردکننده نفت می شود. این امر باعث سودآوری بیشتر صنایع و رونق در سرمایه گذاری در بازار سهام می شود. داستان برای کشورهای صادرکننده نفت کاملاً متفاوت است. به عبارتی به نظر می رسد کاهش بهای نفت منجر به کاهش شاخص سهام در صنایع نفت و پتروشیمی و سایر شرکت های صادرکننده فرآورده های نفتی شود. از آن جا که در کشورهای صادرکننده نفت، بخش بزرگی از شاخص را شرکت های وابسته به صنایع نفت و پتروشیمی تشکیل می دهد، کاهش بهای نفت سودآوری این شرکت ها را کاهش داده و موجب کاهش سرمایه-گذاری در این شرکت ها و به تبع آن کاهش شاخص کل می شود.

در منطقه خاورمیانه با نگاهی به وضعیت بورس های بزرگ منطقه مشاهده می شود که شاخص بورس در این کشورها در شش ماه گذشته از افت قابل توجهی برخوردار بوده است، به گونه ای که شاخص بورس دوبی طی شش ماه گذشته با افت 75/28 درصدی مواجه بوده است. همچنین شاخص بورس قطر طی مدت مشابه 13/17 درصد کاهش داشته است و شاخص بورس اوراق بهادار تهران نیز با کاهش 55/17 درصدی مواجه بوده است.

نمودار (1)- شاخص بورس ایران طی شش ماه اخیر (01/05/93 تا 08/11/93)

منبع: واحد مطالعات بازار دنياي اقتصاد

نمودار (2)- شاخص بورس قطر طی شش ماه اخیر (01/05/93 تا 08/11/93)

منبع: bloomberg.com/markets

نمودار (3)- شاخص بورس امارات طی شش ماه اخیر (01/05/93 تا 08/11/93)

منبع: bloomberg.com/markets

یکی از مهم ترین دلایل افت شاخص بورس در منطقه خاورمیانه، از جمله ایران، افت شدید قیمت نفت خام اوپک، گاز طبیعی و فرآورده های نفتی بوده که این اتفاق موجب افت قیمت سهام شرکت های نفتی، پتروشیمی و سایر شرکت های صادرکننده فرآورده های نفتی بوده است. ارزش بازار صنایع نفتی و فرآورده های پتروشیمی در بازار بورس اوراق بهادار تهران حدود 33 درصد از کل ارزش بازار است که نشان دهنده تاثیر زیاد این صنایع بر شاخص کل است.

منبع: واحد مطالعات بازار دنياي اقتصاد

همچنین به نظر می رسد کاهش بهای نفت و نگرانی سرمایه گذاران از کاهش درآمدهای ارزی و افزایش کسری بودجه دولت در سال آینده نقدینگی را از بازار سهام اوراق بهادار به سمت بازارهایی نظیر سکه و ارز کشانده است. به طور کلی به نظر می رسد سقوط بهای نفت خطری جدی برای بازارهای سهام کشورهای خاورمیانه، از جمله ایران، باشد. با بررسی داده های بازار سهام و قیمت نفت در شش ماه گذشته مشاهده شد که ضریب همبستگی بین این دو متغیر حدود 6/0 است. به این معنی که بین این دو متغیر ارتباطی نسبتاً قوی و مستقیم وجود دارد. به نحوی که با افزایش قیمت نفت، شاخص سهام نیز افزایش یافته، و با کاهش قیمت نفت شاخص سهام کاهش می یابد.

منبع: واحد مطالعات بازار دنياي اقتصاد

نتایج پژوهش واحد مطالعات بازار دنياي اقتصاد، با استفاده از توابع مفصل نشان می دهد،  بین تغییرات قیمت نفت و شاخص قیمت سهام در شوک های منفی وابستگی وجود دارد و اندازه این وابستگی در مقایسه با وابستگی در شوک های مثبت متفاوت است؛ به این معنی که در مواقعی که قیمت نفت به میزان زیادی کاهش یافته است، شاخص قیمت سهام نیز کاهش زیادی داشته است، ولی با افزایش بسیار زیاد قیمت نفت، شاخص قیمت سهام به همان میزان افزایش پیدا نکرده است. بنابراین بین قیمت نفت و شاخص قیمت سهام وابستگی نامتقارن وجود دارد. این موضوع را می توان در نمودار(4) نیز مشاهده کرد. همان طور که مشاهده می شود، در دو شوک نفتی منفی مشخص شده در طول دوره مورد بررسی ( شوک ناشی از بحران سال 2008 و دیگری شوک اخیر)، شاخص سهام نیز شوک های منفی بی سابقه ای را تجربه کرده است.  لذا به نظر می رسد با تداوم کاهش قیمت نفت، بازار سهام همچنان به روند کاهشی خود ادامه دهد.

نمودار (4)- تغییرات نرخ ارز اسمی طی بازه زمانی 2003 تا 2014

منبع: واحد مطالعات بازار دنياي اقتصاد